(Nie)wszystko jest śmieszne

Tytuł tego artykułu to luźna parafraza słów satyryka Antoniego Chodorowskiego – „wszystko jest śmieszne”. To właśnie tymi słowami skomentował on swoje prace poświęcone Pałacowi Kultury i Nauki. W nieco zmienionej formie zostały przytoczone przeze mnie jako komentarz prac innego artysty – Daniela Szczechury, którego twórczość zostanie zaprezentowana w bloku retrospektyw nadchodzącego wielkimi krokami festiwalu Era Nowe Horyzonty.

Twórczość Daniela Szczechury to bez dwóch zdań kwintesencja kina nowohorozyntowego, kina poszukującego nowego języka przekazu, nowych możliwości, nowych horyzontów. Powiedział kiedyś: „Chciałem szukać innych wartości w filmie animowanym.”, co bez wątpienia robił. Słowa te potwierdza już jego dyplomowa etiuda „Konflikty”, będąca jedną z najciekawszych prac studenckich w dziejach łódzkiej szkoły filmowej, gdzie Szczechura kształcił się na wydziale operatorskim. Ale po kolei.

Daniel Szczechura urodził się w 1930 roku w Wilczogębach. Przez rok studiował na ASP w Warszawie, by następnie podjąć studia nad historią sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Dyplom uczelni zdobył w 1958 roku. Szczechura podjął następnie naukę w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, gdzie ukończył wydział operatorski.  Jego dyplomowa etiuda „Konflikty” została przyjęta bardzo dobrze. Reżyser podejmował w niej temat ograniczenia wolności wypowiedzi, co biorąc pod uwagę rok powstania etiudy (1960) był jak najbardziej aktualny. Z premierą tego dzieła związana jest ciekawa historia. Po projekcji publiczność była zachwycona, biła brawo, żywo manifestując swoje zadowolenie. Zadowoleni byli niemal wszyscy, za wyjątkiem trzech panów siedzących w środkowym rzędzie. Film zdjęto z ekranów, a reżyser musiał zmienić jego zakończenie. Podczas drugiej premiery nikt nie bił brawo, nikt prócz… wspomnianych trzech panów.

Pierwsze filmy Daniela Szczechury to bardzo dojrzała satyra na prawdy życia dnia codziennego. „Maszyna” (1961) to zrealizowana na podstawie scenariusza Mirosława Kijowicza, historia ogromnej maszyny do… ostrzenia ołówków. Kolejny film „Litera” (1962) to opowieść o jednej z liter alfabetu – literze N, a „Fotel” (1963) traktuje o sposobach zdobywania władzy. To właśnie ta ostatnia animacja jest jedną z najczęściej nagradzanych polskich produkcji tego gatunku. Zdobyła liczne nagrody m.in. Grand Prix w Montevideo, wyróżnienia w Buenos Aires, Cordobie i Paryżu, trzy nagrody w Oberhausen, Złotego Smoka Wawelskiego w Krakowie oraz Warszawską Syrenkę.

Daniel Szczechura jest również współzałożycielem i autorem scenografii dla Studenckiego Teatru Satyryków STS oraz jednym z założycieli Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W latach 70. był wykładowcą na warszawskiej ASP, gdzie prowadził pracownię filmu animowanego przy wydziale grafiki. Do jego najbardziej znanych uczniów należy reżyser prezentowanego w ubiegłym roku na festiwalu Era Nowe Horyzonty filmu „Las” – Piotr Dumała.

Na tegorocznym festiwalu ENH będzie można zobaczyć następujące filmy w reżyserii Daniela Szczechury: „Konflikty”, „Maszyna”, „Litera”, „Fotel”, „Pierwszy, drugi, trzeci…”, „Problem”, „Skarpetka”, „Grande valse brillante”, „Klatka po klatce – Daniel Szczechura mówi o technice animacji”, „Henryk Tomaszewski”, „Wykres”, „Hobby”, „Podróż”, „Differenzen”, „Gorejące palce”, „Skok”, „Fatamorgana”, „Fatamorgana 2”, Dobranocka”, „XYZ…”.

Dominik Pospieszyński
(dominik.pospieszynski@dlastudenta.pl)