Moralne szarości (Rozstanie – recenzja)

Asghar Farhadi mistrzowsko drwi z naszych przyzwyczajeń. Chcecie jednoznacznie złych i dobrych bohaterów? Chcecie osądzać, oceniać i z całym przekonaniem powiedzieć „jak bym tak nie zrobił/a? Chcecie podpowiadać bohaterom, jak powinni postąpić? Nie w „Rozstaniu”.

Zaczyna się na sali sądowej. Nader i Simin są małżeństwem z 14-letnim stażem, które decyduje się zakończyć swój związek. Ona chce wyjechać z Iranu, bo nie wierzy, że na miejscu może właściwie wychować córkę. On się na wyjazd z kraju nie zgadza, bo musi opiekować się chorym na Alzheimera ojcem. Separacja staje się faktem, a życie rodziny sypie się jak domek z kart. W domu Nadera pojawi się Razieh, bogobojna, biedna dziewczyna, która ma pomóc mu w opiece nad zniedołężniałym ojcem. Przybycie tej dziewczyny stanie się punktem wyjścia do wielu nieoczekiwanych i moralnie niejednoznacznych wyborów bohaterów.

Myliłby się jednak ten, kto by pomyślał, że „Rozstanie” to banalna historyjka, że „rodzina jest najważniejsza”. U Farhadiego nic nie jest czarne albo białe, w życiu bohaterów dominują szarości. Każde z nich ma swoje za uszami, godne podziwu zachowania przeplata z większymi lub mniejszymi niegodziwościami. Paradoksalnie, na koniec prawda wcale nie wyzwala bohaterów. Co by im pomogło? Zdaje się, że NIC. Postaci u Farhadiego, wplecieni w sieć norm religijnych, własnych egoizmów, poczucia dumy i konsekwencji własnych zachowań, dochodzą do mury, za którym nie ma szczęśliwego zakończenia. Jest za to rozdarcie, niepewność i rozbicie.

Farhadi umiejętnie prowadzi widza przez kolejne dylematy moralne bohaterów. Intymny dramat wywołuje napięcie jak dobry thriller, skłania do myślenia i zostawia widza z nieznośnym pytaniem „co ja bym zrobił?” Po seansie nie dam nam ono spokoju.

Recenzja powstała podczas 11. MFF Nowe Horyzonty (Wrocław, 21-31 lipca 2011).

Marcin Szewczyk
(marcin.szewczyk@dlastudenta.pl)